Werken met symbolen

De werkwijze van de vrijmetselarij is compleet symbolisch. Er wordt gebruik gemaakt van bouw- en lichtsymboliek.

BOUWSYMBOLIEK

Een van de meest geaccepteerde theorieën is dat de vrijmetselarij haar oorsprong heeft in de gilden van de metselaars, de bouwgilden. 

De huidige vrijmetselarij heeft nog veel overeenkomsten met de bouwgilden. Zo vinden veel woorden en termen die in de vrijmetselarij gebruikt worden, hier hun oorsprong.

Dat geldt ook voor de rangorde Leerling, Gezel en Meester, het begrip Loge voor een werkplaats, het kiezen van de Meester van de Loge en de Opzieners, alsmede het gebruik van de bouwwerktuigen als symbolen.

Dat een Leerling leert zijn werk in de wereld in een groter verband te beschouwen, komt zowel het werk als de werker ten goede..

De hoofdgedachte is dat de vrijmetselaar zichzelf symbolisch beschouwt als een 'ruwe steen'.

In iedere 'Ruwe Steen' zit een zuivere Kubieke Steen verborgen, maar niemand kon dat nog zien. Het is het symbool van het betere in jezelf.

Zijn voornaamste opdracht is het werken aan die ruwe steen, die hij moet bewerken om uiteindelijk als afgewerkte steen, gesymboliseerd door de kubieke steen, te passen in de Tempel der Mensheid. De Tempel der Mensheid is ook een symbool en staat voor de individuele mens, de mensheid en de wereld.

Overigens verbeeldt het logo van Le Droit Humain een ruwe steen, met binnenin een zuivere kubiek:

Het gebruik van werktuigen, bijvoorbeeld hamer en beitel, speelt daarbij een belangrijke rol. Immers zonder een hamer en een beitel kun je een ruwe steen niet bewerken:

Omdat iedere vrijmetselaar ook maar een gewoon mens is weet hij dat hij het ideaal van de perfecte kubiek tijdens zijn leven niet zal bereiken; het zal nooit af of volmaakt zijn. Toch blijft het streven hiernaar, het blijven polijsten, zijn belangrijkste taak.

De Passer en de Winkelhaak zijn de meest bekende symbolen van de vrijmetselarij. Beide zijn gereedschappen of werktuigen met een diepe symboliek:

• Wanneer een ontwerp gemaakt wordt, wordt de Passer gehanteerd. Hierbij moet nagedacht worden, en dit is dus geestelijke arbeid.
• Wanneer de Opziener het werk controleert, wordt de Winkelhaak gebruikt. De gebouwde materie wordt gecontroleerd, hij is dus bezig met de materie, met het aardse.

Zo zijn Passer en Winkelhaak samen het symbool van het stoffelijke en het geestelijke.

In de middeleeuwse schilderkunst werd de schepper van het universum voorgesteld als een meetkundige met in zijn hand een Passer waarmee hij de wereld kon tekenen:

LICHTSYMBOLIEK

Net zoals de bouwsymboliek speelt de lichtsymboliek een grote rol in de vrijmetselarij. De drie grote lichten van de vrijmetselarij zijn het boek van de heilige kennis, de passer en de winkelhaak. Door de eeuwen heen heeft zich een lichtsymboliek ontwikkelt en wordt de tegenstelling tussen licht en duisternis als de strijd tussen goed en kwaad gezien.

De geblokte vloer in de Tempel verzinnebeeldt eveneens de tegenstelling tussen licht en duisternis, goed en kwaad enz.

​Bij rituele werkzaamheden ligt in onze loge de bijbel. Wij noemen dit het het 'Boek van de Heilige Kennis' opengeslagen bij het evangelie van Johannes. Hierin wordt nadrukkelijk verwezen naar de betekenis van het licht en de duisternis. De bijbel wordt door ons ook als symbool beschouwd.

Bij de inwijding van een niet-christelijke kandidaat wordt overigens een 'boek der heilige wet' gebruikt dat door de betrokkene wordt erkend, bijvoorbeeld de Koran, de Torah of de Bhagavad Gita. Er is dus altijd een heilig boek geopend als symbool van hogere normen en waarden.

Symbolisch gaat de vrijmetselaar tijdens de inwijding van de duisternis (de onwetendheid) naar het licht (de inzicht, kennis). Behalve de reeds genoemde drie grote lichten kent de vrijmetselarij ook drie kleine lichten: Wijsheid, Kracht en Schoonheid. Deze drie begrippen spelen binnen de vrijmetselarij een belangrijke rol. Wijsheid en Kracht leer je ontwikkelen en komt vanuit jezelf. Schoonheid kan slechts bereikt worden indien er een harmonische samenwerking van Wijsheid en Kracht plaatsvindt.

Er wordt er van uitgegaan dat de vrijmetselaar in een hoger principe gelooft. Deze wordt de Opperbouwmeester van het Heelal genoemd. Iemand kan daarmee God in gedachten hebben, of Allah, of JHWH. Weer iemand anders, die niet in een persoonlijke god gelooft, denkt aan een hemzelf overstijgend ordenend principe.

Hoe dan ook, iedere vrijmetselaar is dus geheel vrij hieraan zelf invulling te geven.

Daarom wordt de bijbel gezien als symbool van kennis.